Mermaid: Công cụ tạo biểu đồ mạnh mẽ cho nghiên cứu và học thuật

04
Aug
  1. Mermaid – Giải pháp trực quan hóa đơn giản

Mermaid, được phát triển bởi nhóm mermaid-js, là một công cụ tạo sơ đồ dựa trên cú pháp văn bản, cho phép người dùng viết mã để tạo ra các biểu đồ mà không cần sử dụng phần mềm thiết kế phức tạp như Visio hay Adobe Illustrator. Được tích hợp trên nhiều nền tảng như GitHub, Notion, và các trình soạn thảo mã (Visual Studio Code), Mermaid hỗ trợ tạo các loại biểu đồ phổ biến như:

  • Lưu đồ (Flowchart): Trình bày quy trình hoặc luồng công việc.
  • Sơ đồ Gantt: Quản lý tiến độ dự án hoặc lịch trình học tập.
  • Sơ đồ trình tự (Sequence Diagram): Minh họa các tương tác trong hệ thống.
  • Sơ đồ lớp (Class Diagram): Mô tả cấu trúc dữ liệu hoặc hệ thống phần mềm.

Giao diện trực tuyến Mermaid Live Editor (https://mermaid.live) cho phép người dùng chỉnh sửa và xem trước biểu đồ theo thời gian thực, với khả năng chia sẻ qua URL hoặc xuất dưới dạng hình ảnh (PNG, SVG). Công cụ này đặc biệt phù hợp với môi trường học thuật, nơi việc trình bày thông tin rõ ràng và trực quan là yếu tố then chốt.

  1. Thử nghiệm và hiệu quả trong học thuật

Mermaid đã được sử dụng rộng rãi trong các tài liệu học thuật và nghiên cứu. Theo các bài đăng trên X, sinh viên và nhà phát triển đánh giá cao Mermaid vì khả năng đơn giản hóa việc trình bày các khái niệm phức tạp, như sơ đồ quy trình trong khoa học máy tính hoặc lịch trình nghiên cứu trong quản lý dự án. Một bài đăng trên X từ @nehabhange2 nhấn mạnh rằng Mermaid giúp “chuyển đổi logic phức tạp thành giao tiếp rõ ràng” khi xây dựng sơ đồ trình tự cho công cụ đánh giá rủi ro.

Trong môi trường học thuật, Mermaid được thử nghiệm để:

  • Hỗ trợ giảng dạy: Giảng viên sử dụng Mermaid để tạo sơ đồ minh họa bài giảng, như sơ đồ quy trình thuật toán hoặc cấu trúc dữ liệu.
  • Nghiên cứu: Nhà nghiên cứu dùng Mermaid để trình bày mô hình hệ thống trong các bài báo khoa học, ví dụ như sơ đồ kiến trúc phần mềm hoặc quy trình thí nghiệm.
  • Quản lý học tập: Sinh viên sử dụng sơ đồ Gantt để theo dõi tiến độ học tập hoặc dự án nhóm.
Hình 1: Ví dụ mindmap
  1. Công nghệ đằng sau Mermaid

Mermaid hoạt động dựa trên JavaScript và sử dụng cú pháp đơn giản, tương tự Markdown, để tạo biểu đồ. Một số đặc điểm kỹ thuật chính:

  • Cú pháp văn bản: Người dùng viết mã theo cú pháp Mermaid (ví dụ: graph TD; A-->B;), sau đó thư viện tự động chuyển đổi thành biểu đồ.
  • Tích hợp linh hoạt: Hỗ trợ trên GitHub Markdown, Notion, Obsidian, và các trình soạn thảo như Visual Studio Code thông qua plugin Mermaid Editor.
  • Xuất đa định dạng: Cho phép xuất biểu đồ dưới dạng SVG, PNG hoặc chia sẻ qua URL được mã hóa Pako (như https://mermaid.live).

Hình 2: Sơ đồ trình tự được tạo bởi Mermaid, minh họa tương tác giữa các thành phần hệ thống (Tham khảo: https://mermaid.js.org).

  1. Ứng dụng thực tiễn trong học thuật

Mermaid mang lại giá trị to lớn trong các lĩnh vực học thuật:

  • Khoa học máy tính: Tạo sơ đồ lớp, sơ đồ trình tự hoặc lưu đồ để minh họa thuật toán và kiến trúc phần mềm.
  • Quản lý dự án nghiên cứu: Sử dụng sơ đồ Gantt để lập kế hoạch và theo dõi tiến độ nghiên cứu.
  • Giảng dạy đa ngành: Giúp giảng viên các môn như kinh tế, sinh học hoặc kỹ thuật trình bày quy trình hoặc mô hình lý thuyết.
  • Học tập cá nhân: Sinh viên sử dụng Mermaid để tổ chức ghi chú, như sơ đồ tư duy hoặc lưu đồ ôn tập.

Ví dụ, một sinh viên có thể sử dụng Mermaid để tạo lưu đồ minh họa quy trình ra quyết định trong bài tập kinh tế hoặc sơ đồ Gantt để quản lý thời gian hoàn thành luận văn.

Hình 2: Vẽ lưu đồ
  1. Lợi ích vượt trội so với phương pháp truyền thống

So với các công cụ tạo biểu đồ truyền thống, Mermaid có nhiều ưu điểm:

  • Dễ sử dụng: Không yêu cầu kỹ năng thiết kế đồ họa, chỉ cần viết mã văn bản đơn giản.
  • Miễn phí và mã nguồn mở: Phù hợp với sinh viên và nhà nghiên cứu có ngân sách hạn chế.
  • Tích hợp dễ dàng: Hoạt động trên nhiều nền tảng học thuật phổ biến như GitHub và Notion.
  • Cập nhật nhanh chóng: Biểu đồ được cập nhật theo thời gian thực trên Mermaid Live Editor, giúp tiết kiệm thời gian chỉnh sửa.

Theo một bài đăng trên X từ @cline, Mermaid là “siêu năng lực ẩn” trong giao tiếp giữa con người và AI, giúp cả hai hiểu nhau qua ngôn ngữ trực quan.

  1. Phát triển trong tương lai

Nhóm phát triển Mermaid đang mở rộng khả năng của công cụ:

  • Tích hợp AI: Hỗ trợ các mô hình AI tạo mã Mermaid tự động từ mô tả văn bản, như được đề cập trong một bài đăng trên X về Text-to-Infographic Wizard.
  • Mở rộng cú pháp: Thêm các loại biểu đồ mới như sơ đồ tư duy (mindmap) hoặc biểu đồ mạng (network diagram).
  • Hỗ trợ đa nền tảng: Tăng cường tích hợp với các công cụ học thuật như LaTeX và Obsidian.
  1. Triển vọng ứng dụng tại Việt Nam

Mermaid có tiềm năng lớn tại Việt Nam nhờ:

  • Nhu cầu số hóa giáo dục: Các trường đại học như Đại học Bách Khoa Hà Nội hoặc Đại học FPT có thể sử dụng Mermaid để giảng dạy các môn kỹ thuật và khoa học máy tính.
  • Cộng đồng mã nguồn mở: Sinh viên và giảng viên Việt Nam có thể tận dụng tài liệu miễn phí trên https://mermaid.js.org để học và áp dụng.
  • Hỗ trợ nghiên cứu: Các nhà nghiên cứu Việt Nam có thể sử dụng Mermaid để trình bày mô hình trong các bài báo khoa học hoặc luận văn.

Ví dụ, sinh viên ngành công nghệ thông tin có thể sử dụng Mermaid để tạo sơ đồ trình tự cho dự án phần mềm, trong khi sinh viên kinh tế có thể dùng sơ đồ Gantt để quản lý dự án nhóm.

  1. Kết luận

Mermaid là một công cụ mạnh mẽ, dễ sử dụng và miễn phí, mang lại giá trị to lớn trong môi trường học thuật. Với khả năng trực quan hóa thông tin phức tạp, tích hợp linh hoạt và cộng đồng hỗ trợ sôi nổi, Mermaid không chỉ giúp sinh viên và nhà nghiên cứu trình bày ý tưởng rõ ràng mà còn thúc đẩy hiệu quả học tập và nghiên cứu. Tại Việt Nam, Mermaid hứa hẹn sẽ trở thành một công cụ không thể thiếu trong giáo dục và nghiên cứu, góp phần nâng cao chất lượng tài liệu học thuật trong thời đại số.

Tài liệu tham khảo

  1. Mermaid. (2025). Create diagrams and visualizations using text and code. https://mermaid.js.org[](https://mermaid.js.org/)
  2. Mermaid Live Editor. (2025). Simplify documentation and avoid heavy tools. https://mermaid.live[](https://mermaid.live)
  3. Mermaid-js. (2024). Edit, preview and share mermaid charts/diagrams. https://github.com/mermaid-js/mermaid-live-editor[](https://github.com/mermaid-js/mermaid-live-editor)
  4. Swimm. (2023). Mermaid.js: A Complete Guide. https://swimm.io[](https://swimm.io/learn/mermaid-js/mermaid-js-a-complete-guide)
  5. X posts on Mermaid.js applications. (2025). https://x.com

BM Kỹ thuật phần mềm_ KCNTT